ماهنامه علمی- ترویجی اکتشاف و تولید نفت و گاز

خطوط لوله‌ی انتقال نقش مهمی در صنعت نفت و گاز ایفا می‌کنند. این خطوط لوله در معرض خطراتی از قبیل طراحی، خوردگی و بهره‌برداری ناصحیح هستند که هزینه‌ی بسیاری بر این صنعت تحمیل می‌کنند. ‌در یک مورد حادثه، قسمتی از خط لوله‌ی 20 اینچ زیرزمینی گاز شرکت ملی نفت ایران شکسته شده و ابر گاز ناشی از نشت به منبع حرارتی رسیده است. با توجه به باز بودن محیط، حریق ناگهانی (Flash Fire) ایجاد شده و بازگشت شعله منجر به انفجار ابر گاز تجمع کرده در چاله‌ی اطراف خط لوله به‌صورت انفجار ابر گازی (VCE) شده است. انرژی حاصل از شکست حدود 5 متر از بدنه‌ی خط لوله را جدا کرده و به فاصله‌ی 20 متری پرتاب کرده است.

در این مقاله علل فنی و ریشه‌ای ایجاد ترک و نشت در این حادثه بررسی شده است. در ابتدا همخوانی ریزساختار و ترکیب شیمیایی فلز پایه با استاندارد API 5L بررسی شده و پس از آن سلامت فرآیند ساخت مورد توجه قرار گرفت. در گام بعدی،‌ بررسی‌های میکروسکوپی الکترونی انجام شد و پس از مشاهده‌ی ترد‌شدگی و ترک مرزدانه‌ای،‌ آزمون‌های کشش و ضربه نیز برای تأیید تردشدگی خط لوله انجام شد. نتایج حاصل در انرژی جذب شده در آزمون ضربه برابر 11 ژول و بسیار کمتر از مقدار استاندارد (27 ژول) بوده است. در همین راستا، آنالیز شیمیایی EDS در طول ترک انجام شد که مقادیر بسیار زیاد و خارج از استاندارد عنصر گوگرد در این ناحیه مشاهده گردید. ترک از سمت خارج خط لوله گسترش یافته است. پوشش خط لوله به‌مرور زمان و به‌دلیل عمر زیاد (بیش از 40 سال) تخریب شده، باعث در معرض خاک قرار گرفتن لوله گردیده و در نهایت خوردگی تنشی و پارگی در آن ایجاد کرده است. علل ریشه‌ای پارگی خط لوله‌ی مذکور، نقص در فرآیندهای بازرسی فنیِ دوره‌ای و منظم به‌منظور حصول اطمینان از کارکرد صحیح پوشش و همچنین نقص در نگهداری و تعمیرات مناسب پوشش خط لوله تشخیص داده شد.